معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و قابلیتهای آن :

o   معرفی سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و قابلیتهای آن :

سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی به مجموعه‌‌ای از عوامل اطلاق می گردد که در کنار هم تشکیل سیستمی با قابلیت‌های منحصر به فرد را می‌دهد که در زیر به آنها اشاره می‌شود . عوامل تشکیل دهنده به ترتیب اهمیت عبارتند از :

·    اطلاعات

·    نیروی انسانی متخصص

·    نرم افزار

·    سخت افزار

منظور از اطلاعات در یک GIS هر نوع دادهای است که بتوان آن را به پدیده ای با مختصات X ، Y ، Z خاص خود مرتبط نمود . نکته جالب توجه آن است که هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد . به این معنا که از مشخصات فیزیکی و شیمیایی لایه‌های مرکزی زمین گرفته تا پیچیده‌ترین خصوصیات بالاترین لایه‌های جوی را می‌توان با در نظر گرفتن مختصات‌محل پدیده‌ مربوطه به صورت یکجا در کنار هم مشاهده نمود و نتایج جدیدی از این کنار هم دیدن بدست آورد. نکته بسیار مهم در این قسمت ، اطمینان از صحت اطلاعات ورودی است . به عنوان نمونه در زمینه GIS شهری تشکیل تدریجی کاداستری از محدوده املاک واقع در مناطق شهرداری از اهمیت خاص برخوردار است . به عنوان یک اصل پذیرفته شده نقشه‌های 2000/1 ممهور به مهر کارشناس رسمی دادگستری سالهاست که معتبرترین مرجع استناد محدوده املاک محسوب می‌شود . با توجه به مقیاس نقشه و روش سنتی پیاده سازی محدوده بر روی نقشه‌های مورد اشاره حتی در صورتیکه با ابزارهای دقیقی نظیر دیجیتایزر محدوده‌ها وارد سیستم شوند تداخل‌هایی با بار حقوقی بسیار سنگین برای شهرداری و تضییع حقوق شهروندان در برخواهد داشت . در اینجا با بکارگیری قابلیت‌های GIS و استفاده از GPS سعی می‌شود تا با کمترین خطای ممکن لایه اطلاعاتی محدود ه املاک شکل پذیرد . بدینوسیله خطای کار تا حد دقت بسیار بالای ابزار دقیقی نظیر GPS کاهش می یابد . برای ورود سریع و دقیق اطلاعات در واحد GIS شهرداری منطقه 22 از ابزارهایی نظیر اسکنر و دیجیتایزر استفا2ده می‌شود که با توجه به تنوع داده‌ها از قبیل فایل‌های رایانه‌ای ، عکسهای ماهواره‌ای ، اسناد و نقشه‌های کاغذی ، جداول اطلاعاتی و ... در هر مورد ابزار مناسب مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد .

در صورت وجود بستر اطلاعاتی مناسب ، نیروهای متخصصی که بتوانند با استفاده از توانمندی‌های خود در زمینه‌های تخصصی نظیر بانک‌های اطلاعاتی ، نرم افزارهای GIS و برنامه‌نویسی‌ ، کار با ابزارهای دقیق و سخت افزار رایانه فرایند مناسبی را جهت ورود ذخیره و بازیابی اطلاعات طراحی نمایند و با مطالعه و تحقیق در جهت هریک از مراحل ، نظارتی پویا داشته باشند . به همین جهت است که بعد از اطلاعات ، نیروهای انسانی متخصص نقش حیاتی در راه اندازی و تداوم حرکت GIS دارد و تربیت نیروهای کارآمد جهت توسعه قابلیت‌های واحد به سایر قسمت‌ها الزامی و اجتناب ناپذیر است .

با توجه به اینکه سخت افزار و نرم افزار مناسب ابزار کار نیروها هستند هر چقدر از توانمندی و قابلیت‌های بیشتری برخوردار باشند امکان ارائه پردازش‌های دقیق‌تر ، سریعتر و با حجم کار بیشتر را فراهم می‌سازند .

در حال حاضر منطقه 22 شهرداری تهران می‌تواند ادعا نماید که از لحاظ نیروی انسانی ، سخت افزار و نرم افزار مورد نیاز در سطحی مطلوب و از لحاظ اطلاعات نیز در حد قابل قبولی قرار دارد .

قابلیتهای GIS

پس از ورود اطلاعات و انجام عملیات مربوطه داده‌ها در لایه‌های جداگانه دسته‌بندی و ذخیره می‌گردندتا متناسب با نیاز واحدهای مختلف مورد استفاده قرار گیرند:

o   اهم قابلیتهای GIS را می‌توان به صورت زیر خلاصه کرد:

1- ایجاد ارتباط بین داده‌های منابع مختلف و استناج نتایج جدید

2- دارا بودن قابلیت برهم نهی لایه‌های مختلف و ایجاد نقشه‌های گویا

3- انجام پردازش‌های ترکیبی و پیچیده درمحیط‌های دو بعدی و سه بعدی

4- تنوع در ارائه خروجی‌های مختلف

o   به عنوان مثالهایی از کاربرد GIS می‌توان به موارد زیر اشاره نمود :

1- استفاده در شهرداریها و برنامه‌ریزی‌های شهری: اکثر اطلاعات مورد نیاز شهرداریها، اطلاعاتی هستند که مربوط به موقعیت‌های جغرافیایی خاص می‌باشند. به عنوان مثال GIS هایی که در شهرهای مختلف آمریکا مثل مینیا پولیس ، لوس آنجلس ، هوستن و سن دیگو بوجود آمده اند، در زمینه‌های مختلفی مانند مدیریت املاک و دارائی‌ها ، صدور پروانه و جواز ساختمان ‌سازی، برنامه‌ریزی‌های محلی، آنالیز حمل و نقل ، تعیین بهترین مسیر برای وسایط نقلیه همچون آمبولانس ، طراحی‌های مهندسی مانند سیستم ‌های آب و فاضلاب و شبکه کابل‌های مختلف و برنامه‌ریزی برای کاربری اراضی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

2-محیط زیست: یک می‌تواند برای ذخیره و تجزیه و تحلیل اطلاعاتی از قبیل محاسبه مقدار تولید آلاینده‌ها در مناطق مختلف ، بررسی چگونگی توزیع آتش سوزی درجنگل و یا ارزیابی برنامه‌های مختلف کنترل آلودگی هوا و مدل سازی به کار رود.

3-کشاورزی و برنامه‌ریزی برای کاربری اراضی :با توجه به اهمیت بنیادی کشاورزی می‌توان با استفاده از تجزیه وتحلیل بسیاری مانند تعیین مقدار افزایش یا کاهش تولید درمقایسه با سال‌های قبل یا آنالیزهای پیچیده تری مانند استفاده از رایانه در شبیه سازی رشد یک نوع محصول با استفاده از داده‌های هواشناسی و داده‌های موبوط به نوع خاک و چگونگی بهره‌گیری از آن را برای تولید محصولات کشاورزی انجام داد .

o   دلایل استفاده از GIS بالاخص در منطقه 22 شهرداری تهران

از لحاظ فنی سیستم اطلاعات جغرافیایی ابزاری قدرتمند برای کار با داده‌های مکانی می‌باشد . در GIS داده‌ها بصورت رقومی نگهداری می‌شود لذا از نظر فیزیکی حجم کمتری را نسبت به روش‌های سنتی مانند نقشه‌های کاغذی اشغال می‌کنند .

در یک GIS با استفاده از توانایی‌های رایانه مقادیر بسیار عظیمی از داده‌ها را می‌توان با سرعت زیاد و هزینه نسبتاً کم نگهداری و ارزیابی نمود . قابلیت کار کردن با داده‌های مکانی و اطلاعات توصیفی مربوط به آنها و ترکیب انواع مختلف داده‌ها در یک آنالیز و سرعت زیاد با روش‌های دستی سازگار نمی‌باشد ضمن این که انجام پردازش‌های تکراری با در نظر گرفتن شرایط مختلف برای دستیابی به نتیجه بهینه تنها توسط رایانه امکان پذیر است که می‌تواند اینگونه عملیات را با سرعت زیاد و هزینه نسبتاً کم انجام دهد . این توانایی تجزیه و تحلیل داده‌های مکانی است که GIS را از دیگر سیستم‌های گرافیکی کامپیوتر مجزا می‌سازد .

امکان انجام آنالیز‌های پیچیده با مجموعه داده های مختلف مکانی و توصیفی به صورت توام ، مهمترین قابلیت GIS است که نمی‌توان آن را با روشهای دیگر مثل روشهای آنالوگ انجام داد . توانایی تجزیه و تحلیل توام داده‌های مختلف امکان ایجاد و استفاده از امکانات زمین مرجع را به شکلی کاملاً متفاوت با گذشته فراهم می‌سازد به این معنا که نه تنها امکان ترکیب مجموعه داده‌های مختلف وجود دارد بلکه روشهای جمع‌آوری ، رسیدگی و ممیزی و به روز رسانی داده‌ها را می‌توان با هم ترکیب نمود .

دلایل استفاده از GIS در منطقه 22 شهرداری تهران را می توان به صورت زیر مورد اشاره قرار داد. منطقه 22 شهرداری تهران با توجه به دارا بودن زمینهای بکر زیاد و عدم شکل گیری غیر اصولی بافتهای مسکونی و تجاری و خدماتی و نیز نگاه مثبت مسئولان به این منطقه به عنوان تنها فرصت ایجاد الگوی توسعه پایدار شهری بر پایه مبانی علمی و منطبق بر موازین زیست محیطی ، نیاز به پیاده‌سازی موفق GISدارد . از طرف دیگر توانایی جذب نیروهای مساعد و مناسب را نیز می توان به عوامل دیگر افزود .

در صورتی که قرار باشد تنها فضای خالی شمال غرب تهران که به دلیل قرار داشتن در گذرگاه باد غربی ـ شرقی به منزله ریه تنفسی ابر شهر تهران تلقی می‌گردد ، توسعه یابد ، این توسعه باید با استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته نظیر GIS ، پایه ای و اصولی باشد تا اثرات سوء آن ، به حداقل برسد و درصورت امکان تاثیر مثبتی بر وضعیت اسفناک کنونی شهر داشته باشد دراین خصوص می‌توان به شکل گیری کریدورهای باد پس از اجرای طرح تفصیلی اشاره کرد .

o  اهم فعالیتهای انجام شده و در دست اقدام واحد GIS منطقه 22 شهرداری تهران   این موارد را می‌توان به صورت زیر نام برد :

1-ایجاد بانک اطلاعات منطقه

2-ایجاد لایه‌های مختلف اطلاعاتی جهت سهولت استفاده کاربران واحدهای مختلف

3-ایجاد احجام سه بعدی منطقه و سازه‌ها قبل از ساخته شدن جهت بررسی اثرات مختلف و متفاوت ساخت و ساز و توسعه در سطح منطقه (این اثرات طیف گسترده و متنوعی از سایه‌اندازی بلوک‌ها و تاثیرات متقابل آنها گرفته تا بررسی آلودگی هوا ، صوت و ... را شامل می‌شود) .

4-طراحی و پیاده‌سازی برنامه‌هایی جهت ایجاد استقلال واحدهای مختلف شهرداری با در نظر گرفتن تمامی جوانب فنی و امنیتی

5-ارائه آمارهای مختلف با استفاده از تحلیل‌های صورت گرفته براساس لایه‌های اطلاعاتی موجود

6-شرکت در برنامه‌های مختلف معرفی منطقه 22 و توانمندی‌های متنوع آن

7-ایجاد نقشه های مختلف جهت شرکت در همایش‌ها و مسابقات داخلی و خارجی

8-راه‌اندازی و به روزرسانی برنامه‌های دستگاه‌های سایبراسکرین که در دسترس عموم قرار دارد و با استفاده از آن می‌توانند به اطلاعات ارزشمندی درخصوص نحوه مراجعه به واحدهای مختلف و مدارک مورد نیاز ، وب سایت منطقه 22 ، برگزیدگان برتر طرح‌های ارائه شده ، اخبار ویژه و غیره دست یابند . شایان ذکر است برای جلوگیری از هرگونه اختلال احتمالی این دستگاه از طریق کنترل راه دور توسط واحد مرکزی GIS در حال پایش دایم قرار دارد .

9-به روز رسانی اطلاعات منعکس شده بر روی ماکت ارزشمندی که از گستره‌ای با وسعت تقریبی 900 کیلومتر مربع و با مقیاس 10000/1 تهیه گردیده است ، از فعالیت‌های منحصر به فردی می‌باشد که برای اولین بار در سطح مناطق صورت گرفته است و امکان مطالعه و بررسی طرح‌های مختلف بر روی ماکت را میسر می‌سازد . به عبارت روشن‌تر با انجام تمهیدات انجام شده منطقه برای اولین بار در ایران دارای ماکت زنده‌ای شده است که در هر لحظه می‌توان اطلاعات جدیدی را بر روی آن منعکس نمود .

10- GIS وب سایت منطقه 22 بخشی از سایت اینترنتی منطقه است که به کاربران در سراسر جهان امکان دریافت اطلاعات منطقه را می‌بخشد . این بخش با توجه به دغدغه های موجود در زمینه اتخاذ تدابیر خاص جهت جلوگیری از سوء استفاده‌های احتمالی در حال گسترش می‌باشد .

11-ارائه آموزش‌های لازم به پرسنل واحدهای مختلف به منظور استفاده هرچه بیشتر از قابلیت‌های GIS

12-برقراری ارتباط با سیستم پام جهت انتقال اطلاعات وارد شده توسط شهرسازی و سایرین به بانک اطلاعاتی GIS

o  واحد GIS منطقه22 شهرداری تهران نیل به اهداف منطقه ای ، استانی ، ملی و فراملی زیر را در دستور کار دارد:

1-با ایجاد سیستم صحیح ورود اطلاعات و گسترش ابزارهای استفاده عمومی شهروندان ، ضمن برقراری ارتباط هر چه نزدیکتر با ساکنین منطقه فرایند اطلاع رسانی سالم و سریع را نهادینه نموده و به صورت غیر مستقیم به سایر مناطق تسری دهد.

2-در سطح استان با کمک به انجام مطالعات کاربردی نظیر مطالعات آبخیزداری ، محیط زیست ، ترافیک و … گره گشای مسائل فنی و پایه گذار روشهای جدید تحقیق باشد.

3- با اجرای صحیح روشها و دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده ، کمک نماید تا منطقه22 شهرداری تهران در سطح ملی به عنوان الگوی نوین توسعه پایدار شهری مطرح گردد.

4-با معرفی دقیق ، هوشمندانه و هدفمند پتانسیلهای متنوع منطقه22 در سطح بین المللی زمینه همکاریها و سرمایه گذاریهای خارجی را جهت انجام پروژه های فراملی فراهم نماید.

امید است تا در سایه الطاف الهی و حمایت مسئولان امر با تحقق اهداف از پیش تعیین شده علاوه بر آنکه گامی در جهت حل مشکلات شهروندان محترم برداشته می شود ، استفاده از GIS به عنوان یکی از پیشرفته ترین ابزارهای حال حاضر جهان ، در شهرداری تهران و سایر نقاط کشور جایگاه واقعی خویش را یافته و منطقه22 شهرداری تهران به عنوان الگویی موفق در این زمینه مطرح گردد