مناسب سازی شبکه حمل و نقل شهری و بین شهری

نویسنده:

[ الهام میهن روستا ] - کارشناس ارشد برنامه ریزی شهری

خلاصه مقاله:

دسترسی یکی از مهمترین خصوصیات یک شهر خوب است. دسترسی را می توان به صورت های مختلف تقسیم بندی کرد: دسترسی به افراد، دسترسی به کالاها و منابع، دسترسی به اماکن و دسترسی به اطلاعات. به استثنای مورد آخر بقیه دسترسی ها فیزیکی است. بنابراین نیازمند توان جسمی و حرکتی است و قوع آن نیازمند شبکه های خاصی است. امروزه حل مسائل دسترسی در شهرها وبهبود بخشیدن به کیفیت آن از اهداف عمده شهرها وشهرسازی به شمار می رود. حل این مساله با نگرش به کلیه افراد جامعه اعم از پیر،جوان و معلول صورت می پذیرد و امکانات انتخاب را برای همه فراهم می سازد.
بخشی از جامعه ما را افزادی تشکیل می دهند که دچار محرومیت های جسمی و ناتوان حرکتی هستند. این گروه در عرصه های مختلف علمی، ورزشی، شغلی توانایی های خود را نشان داده اند. به عنوان مثال، کاروان ورزشی معلولان کشور ما در عرصه رقابت های بین المللی همیشه صاحب امتیاز بوده اند. گروهی از این قشر از جامعه ما در جریان جنگ بخشی از سلامتی خود را از دست داده اند. آیا انان لایق استفاده از امکانات خاص مربوط به خود در مقیاس شهر وبین شهری در زمینه حمل و نقل و دسترسی های محلی و فراتر نیستند؟ چه بسا افراد جامعه نیز به دلیل ناآگاهی نسبت به مشکلات معلولین از کنار آنها بی تفاوت گذرمی کنند. زمانی که عرصه عمومی و شبکه شهری (خیابان ها، کوچه ها، پارک ها، مراکز خرید، رستوران ها، مساجد و …) در آن مسیرهای رفت و آمد ویژه معلولان در آن طراحی و تعریف نشده باشد، افراد جامعه وجود این قشر را در شهر حس نمی کنند بنابراین حس همیاری و مساعدت رو به فراموشی سپرده می شود. عرصه عمومی در بهترین حالات خود آموزگاری بی همتا در زمینه آموزش مهارتها و ادراک های اجتماعی است. کودکان وحوانان از راه مشاهده، تقلید ومشارکت نحوه ارتباط برقرار کردن و رفتار با انواع مردم (جوان، سالمند، ناتوان جسمی و …) را می آموزند. همانگونه که وسایل حمل و نقل عمومی برای افراد عادی نهایت اهمیت را دارد. برای معلولین، با توجه به شرایط جسمی و محدودیت های حرکتی و داشتن وسایل کمکی اضافی، اهمیت بیشتری می طلبد. متاسفانه در کشور ما هیچ گونه پیش بینی قابل توجهی در جهت مناسب کردن این وسایل برای استفاده معلولین انجام نگرفته است. برابری فرصت ها در جامعه از مهم ترین مقولاتی است که باید به آن بها داد.
در حال حاضر با توجه به روند تهیه طرح های توسعه شهری و مجوعه های شهری مناسبسازی حمل و نقل شهری و بین شهری را باید در درون پروژه ها یافت.
ضوابط و معیارهایی برای بهسازی و نوسازی به منظور سهولت رفت و آمد و فعالیت های اجتماعی معلولان بایددر داخل پروژه ها به طور جدی تعریف شود. در پروژه ها باید قوانین مربوط به حل مشکلات موجود در محل های عبور و مرور از خیابان، پیوستگی به پیاده رو با جدول، پیوستگی پیاده رو با جلوی یا آب رو، ساماندهی نرده یا زنجیر بین پیاده رو ها و خیابان در محل خط کشی عابر پیاده، شیب زیادمعابر، لغزندگی ، از یبن بردن گودال ها در داخل شهر، از بین بردن موانعی که به داخل پیاده رو ها نفوذ نموده و موارد بسیاری که در شهرهای ما به وضوح دیده می شود، گنجانده شود.
به طور نمونه طرح تفصیلی مناطق شهر تهران با ظرافیت و دقت توسط مشاوران تهیه شده است. مطالعات حمل و نقل در مقیاس مناطق به طور دقیق مورد شناسایی قرار گرفته است. شبکه حمل و نقل و نحوه دسترسی های محله ای و ناحیه ای و منطقه ای طراحی و دقیق سازی شده است. این اسناد به صورت اسناد پایه هر یک از مناطق در دسترس است و در گام بعدی بایددر طرح های خردتر به طراحی مسیرهای ویژه و تسهیلات مربوط به این گروه از افراد جامعه پرداخت.
دامنه وسعت این طراحی در شهر تجلی پیدا می کند و مناسب سازی شبکه حمل و نقل شهری شکل می گیرد.
از سوی دیگر، در تدوین سوالات پرسشنامه سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در آبان ماه 1384 صورت گرفته است پرسش های جامع تری در خصوص آمار ناتوان های جسمی – حرکتی نسبت به سال های قبل گنجانده شده است. تلفیق این آمار با پروژه های حمل و نقل شهری و طرح های فراتر که تهیه یا در دست تهیه است میتواند راهگشای مناسبی برای مناسب سازی حمل و نقل شهری و بین شهری باشد.
تراکم تعداد این قشر از جامعه درمحدوده های شهری و فراتر به اولویت بندی ارائه تسهیلات حمل و نقل کمک می نماید. با داشتن آمار ناتوان جسمی – حرکتی می توان در سطح محله ای(نمونه) در ارتباط با ترتکم این قشر در شهر به صورت آزمایشی به طراحی معابر، پارک ها مراکز فرهنگی و تفریحی نخست در مقیاس محله ای (نمونه) نمود. در حمل و نقل عمومی به تجهیز ایستگاه های اتوبوس پرداخت. در راستای به وجود آمدن این تسهیلات شهروندان آموزش و آگاهی می یابند. افراد عادی جامعه در جریان نحوه برخورد وسرویس دهی به معلولانی که زندگی اجتماعی حق آنهاست، قرا می گیرند. نتایج و بازتاب عملکرد این مناسب سازی (محله ای نمونه) یاری رسان ما در مقیاس شهر و فراشهر و مسیرهای حمل و نقل هوایی و زمینی درون شهری و بین شهری خواهد بود.
از آمار سرشماری سراسری سال 1385 با پیوند پروژه های شهری می توان خروجی های مختلفی در ارتباط با مناسب سازی حمل و نقل شهری و بین شهری برای ایجاد تسهیلات و امکانات مربوط به معلولان استخراج نمود.
برنامه ریزی حمل و نقل متعادل به ما می آموزد که یکایک اعضای جامعه کودک و سالمند و ناتوان (جسمی – حرکتی) برای تداوم و بقای خود نیازمند رفتارهای اجتماعی (سفرهای مورد نیاز برای زیستن ، مدرسه رفتن ، کار و خرید، تفریح) هستند و این سفرها را تا جایی که ممکن است باید دلپذیر، اقتصادی، ایمن، پر آسایش ، ساده و قابل انتخاب ساخت.
دسترسی و جابه جایی دو مقوله مهم در حمل و نقل شهری و بین شهری به منظور مناسب سازی محیط برای ناتوانان است. این امر نه تنها در طراحی شبکه معابر شهرهای ما رعایت نشده بلکه در طراحی شهرهای جدید نیز جدی تلقی نمی شود.
هدف از این مقاله تعیین ضوابط و مقررات طراحی و بهسازی و نوسازی مسیرهای حمل و نقل شهری و بین شهری به منظور ایجاد تسهیلات حمل و نقل و دسترسی و امکانات حابه ای افارد ناتوان و معلولان جسمی – حرکتی است. این ضوابط می باید در داخل پروژه ها با مقیاس شهر و فراتر در مطالعات حمل و نقل جای گیرد.
داشتن آمار جمعیتی از افراد ناتوان و معلول کشور می تواند در طراحی مسیرهای حمل و نقل ویژه این قشر از جامعه از محله ای کوچک تا مقیاسی فراتر ما را یاری رساند.

کلمات کلیدی:

معلول جسمی - حرکتی ، مناسب سازی محیط ، برابری فرصت ها، بهسازی ، نوسازی